Η Περίπτωση Μήλιος

Με αφορμή την ατομική έκθεση του Γιώργου Μήλιου με τίτλο "εικόνες της ζωής σε μοντέρνα γραφή" στα Τρίκαλα

Αυτή η τόσο μοναχική και ιδιαίτερη πορεία του Μήλιου εδώ και σαράντα χρόνια, μακριά από οποιαδήποτε στιλ ή κατατακτήρια κριτήρια, τον κάνουν μια μοναδική περίπτωση. Η ζωγραφική του Μήλιου μοιάζει να είναι ένα δοκίμιο πάνω στο ελάχιστο, στο ανεπιτήδευτο, στο τίποτα.

Κάτω από αυτό το λεπτό στρώμα, υπάρχει ένα απροσδιόριστο χιούμορ στα όρια του παραλόγου, όχι πολύ μακριά από αυτό του Dada και του Σουρεαλισμού. Η φόρμα όμως του Μήλιου χλευάζει κάθε είδους δεξιοτεχνία,  ή μεγαλεπήβολης καλλιτεχνικής πρόθεσης, ακόμη του ίδιου του «αριστουργήματος» που συντηρεί η νεωτερικότητα. Όπως αλέθει γραφές και χαράγματα, επικολλήσεις προϋπάρχοντος υλικού και εφημερίδων, αβίαστης χειρονομίας και εικονογραφικές αναφορές στα πιο κοινότοπα πράγματα, ο Γιώργος Μήλιος, προκαλεί όσους έχουν εμμονή με τις ταξινομήσεις να τον συσχετίσουν με την Art Brut ή τους Cobra. Η αλήθεια όμως είναι, ότι μέσα στα ταραγμένα (;) χρόνια που ζήσαμε ο Μήλιος κρατάει μια εσωστρέφεια χωρίς ανάλογο, όπως το κάνει και σήμερα εξάλλου. Το ερώτημα που προκύπτει από τη δουλειά του είναι ένα ερώτημα πάντα επίκαιρο, τραγικά: πως μπορούν να πάρουν τη θέση τους στην ιστορία της τέχνης φωνές τόσο ιδιαίτερες, τόσο μοναχικές, τόσο ουσιαστικές;

Κάθε κείμενο που αναφέρεται ή συνοδεύει τη δουλειά ενός καλλιτέχνη οφείλει να (προσπαθήσει να) το περιγράψει, να το συμπυκνώσει σε μερικές φράσεις, όμως στην περίπτωση του Μήλιου ο κριτικός λαχανιασμένος τρέχει να προλάβει τις περιγραφές:

Δοκίμιο πάνω στο παράλογο. Απόλυτη ελευθερία. Ρήξη με οποιοδήποτε ιστορικό σχήμα των εικαστικών τεχνών. Αυτές θα μπορούσαν οι κυριότερες επικεφαλίδες που θα μπορούσα να σκεφτώ για να εισαγάγω το έργο του Γιώργου Μήλιου σε κάποιον που δεν το γνωρίζει. Και, τελικά) ίσως αυτές οι (εντελώς) ελεύθερες φόρμες να είναι το κυριότερο φιλοσοφικό του χαρακτηριστικό. Αφού συμφωνήσαμε ότι στην πορεία του ο Μήλιος υπήρξε, σταθερά, ένας εντελώς ακαταχώρητος καλλιτέχνης μένει να εξετάσουμε τη σημασία, ή έστω τη διαφοροποίηση, αυτής της έκθεσης από τις προηγούμενες του ίδιου δημιουργού.

Εδώ λοιπόν σε πρώτη (;) εμφάνιση στη δουλειά του βλέπουμε υβριδικές μορφές μεταξύ ανθρώπου και ζώου, κάτι που ίσως τον φέρνει, αυτή τη φορά, πιο κοντά προς τον Σουρεαλισμό, ειδικότερα δε στα frottages, τα κολάζ και τα χαρακτικά του Max Ernst. Επιπλέον, σε μια πιο σύγχρονη (ή έστω διαφορετική) ανάγνωση, η ζωγραφική του Μήλιου μοιάζει εξαιρετικά ψυχοτροπική. Πρόκειται άραγε για αναπαράσταση; Υπάρχουν, αναμφίβολα, σπαράγματα παραστάσεων, τμήματα ανθρώπου όμως αυτά τα σώματα έχουν μετατραπεί σε περιγράμματα, σε χάρτες, σε σκιές. Σαν αποτυπώματα άυλης πραγματικότητας ή εκτοπλασμάτων.

Η αλληγορία του Πλάτωνα για την οπτική αναπαράσταση ως έμμεσης σκιας και αντανάκλασης σε έναν τοίχο μοιάζει ακόμη να ταλαιπωρεί  τις διαδρομές της εικόνας, μέσα στον 21ο αιώνα πλέον. Ο Μήλιος βασίζει τη ζωγραφική στη γενεσιουργό σχέση της ιχνηλάτησης της  σκιάς με τη ζωγραφική. Αν η πλατωνική αλληγορία για την αναπαράσταση και την τέχνη ήταν ένα σπήλαιο όπου οι δεσμώτες μπορούσαν να δουν μόνο τις σκιές των πραγμάτων, για τον Μήλιο η δική του αλληγορία είναι η ζωγραφική κατασκευή ως μια επιστήμη του ορατού και της μνήμης. Το πιο ασφαλές, νομίζω, είναι να νιώσει κανείς μια αίσθηση μυστηρίου, αινίγματος.

Αλλού ο ίδιος ο Μήλιος αφιερώνει ένα έργο του στον Edward Kienholz, χωρίς όμως να υιοθετεί τίποτα από τη φόρμα του αμερικάνου καλλιτέχνη. Ο έλληνας εικαστικός νιώθει, ως συνήθως, την άνεση να ίπταται ελεύθερα και ανεπιτήδευτα ανάμεσα από φόρμες, εποχές, καλλιτεχνικές τάσεις. Η τελευταία αυτή έκθεση του σηματοδοτεί  ακόμη μια αλλαγή: αυτή της χρωματικής γκάμας. Εκεί που παλαιότερα κυριαρχούσαν οι μονοχρωμίες και οι διχρωμίες σήμερα εμφανίζονται επιλεκτικές πολυτονικότητες. Ο Μήλιος αρχίζει να γίνεται πολύχρωμος.

Βρίσκω πολύ εύλογες τις κραυγές για το τέλος της ζωγραφικής που εμφανίζονται συχνά στην εποχή μας. Το μέσο αυτό, παρά την ιστορική του σημασία, έχει δείξει ιστορικά τα όριά του. Νομίζω όμως ότι όταν ζωγράφοι όπως ο Μήλιος επιστρέφουν, επιλεκτικά, στις μεγάλες στιγμές του μοντερνισμού, χωρίς κανένα θρησκευτικό δέος ή σοβαροφάνεια (αυτό δεν θα κουραστώ να το ξαναγράφω) ενώ, ταυτόχρονα, εκτοξεύονται σε αρχέγονες, προ-ιστορικές εποχές για να βρουν μια νέα ουσία στο ρόλο του σχεδίου και της χρωματικής έκφρασης καταθέτουν μια λύση στο πρόβλημα. Αναμφίβολα, και πάλι, ο θεατής, «ειδικός» και μη, θα αναγκαστεί να ανασύρει συγκρίσεις από τις γνώσεις του της καλλιτεχνικής ιστορίας: «μοιάζει με...», «έχει επιρροές από...», «μου θυμίζει το...». Οι πιο φροϋδικοί των θεατών θα κατευθυνθούν στο απόθεμα μνημονικών εικόνων που έχουν συγκροτήσει για να το ερμηνεύσουν. Δεν είμαι σίγουρος αν θα βρουν εδώ φαλλικά στοιχεία... 

Είθισται (φυσικά) στα εισαγωγικά κείμενα για καλλιτέχνες να κυριαρχούν οι υπερθετικοί βαθμοί. Όμως, εμείς οι ίδιοι οι κριτικοί έχουμε γίνει, συνολικά, αναξιόπιστοι. Πως θα μπορέσω λοιπόν να επισημάνω, αξιόπιστα, τη σημασία του έργου του Γιώργου Μήλιου; Νομίζω ότι το λιγότερο που μπορώ να κάνω είναι να γράψω ότι ο Μήλιος είναι ο μόνος καλλιτέχνης που γνωρίζω σ’ αυτή τη χώρα που για σαράντα χρόνια η κάθε καινούργιά του δουλειά είναι καλύτερη από την προηγούμενη. Σπάνιο αυτό. Πολύ σπάνιο...

Θανάσης Μουτσόπουλος


ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΗΛΙΟΣ


ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Μετά το Γυμνάσιο παρακολουθεί για ένα χρόνο πολιτικές επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
1956 – 1962 Σπουδάζει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με υποτροφία σαν πρώτος επιτυχών, απ’ όπου αποφοιτά με 5 επαίνους και δίπλωμα θεωρητικών σπουδών με βαθμό «λίαν καλώς».
1961 Παίρνει υποτροφία από το ΙΚΥ για ένα χρόνο «μετεκπαίδευσης στην Ελλάδα».
1965 Συνεχίζει τις σπουδές του με την υποτροφία «Σκουζέ» για ένα χρόνο στο Παρίσι , και με την υποτροφία της Γαλλικής Κυβέρνησης σπουδάζει στην Ecole Des Beaux Arts, χαρακτική, λιθογραφία.
1968 Συνεχίζει τις σπουδές του στην ίδια σχολή στα εργαστήρια «Μωσαϊκού». Παρακολουθεί μαθήματα κοινωνιολογίας της τέχνης με τον Jean Cassou.
1975 Σαν υπότροφος του οργανισμού Ελληνικής χειροτεχνίας παρακολουθει μαθήματα «χαρακτικής στην Ecole Boulle» Παρίσι.
Είναι ιδρυτικό στέλεχος της ένωσης Πτυχιούχων της «Α.Σ.Κ.Τ.».
Μέλος του καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου.
Ιδρυτικό μέλος του «Κέντρου Εικαστικών Τεχνων».
Ιδρυτικό μέλος του Εκθετηρίου «3 ζωγράφοι».
Εργάσθηκε επι 4 χρόνια ως ζωγράφος συντηρητής στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών και στη Μονή του όρους Σινά το 1967.
Εργάζεται απο το 1970 στο Ε.Μ.Π. στην Αρχιτεκτονική Σχολή στην Έδρα Ζωγραφικής.
Το 1970 – 1973 ως Επιμελητής του Νίκου Εγγονόπουλου.
Διορίζεται ως μόνιμος Επιμελητής το 1979.
1985 Διορίζεται ως Λέκτωρας Ε.Μ.Π.
Το 1988 εκλέγεται τακτικός καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το 1996 με μετάκλιση έγινε καθηγητής της χαρακτικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών των Αθηνών. Πλέον είναι ομότιμος καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών.

ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ (επιλογή)
1975   Ατομική έκθεση Ζωγραφικής – Χαρακτικής στο «Κέντρο Εικαστικών Τεχνων Αθηνών».
1979   Έκθεση Ζωγραφικής στη Γκαλερί «Ζουμπουλάκη».
1979   Έκθεση Φωτογραφίας στη Γκαλερί «Ζουμπουλάκη».
1981   Έκθεση Ζωγραφικής στη Γκαλερί «Ζουμπουλάκη».
1981   Έκθεση Ζωγραφικής στη Γκαλερί «Ζ.Μ.», Θεσσαλονίκη.
1985   Έκθεση Ζωγραφικής στη Γκαλερί «Ζουμπουλάκη».
1988   Έκθεση Ζωγραφικής στη Γκαλερί «Ζουμπουλάκη».
1992   Αναδρομική έκθεση στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο Θεσσαλονίκης.
1992   Ατομική έκθεση ζωγραφικής στη Γκαλερί «Αγκάθι».
1994   Ατομική έκθεση στη Γκαλερί «Τέχνης Αθηνών».
1996   Ατομική έκθεση ζωγραφικής στη Γκαλερί «Ζηνα Αθανασιάδου».
1999   Ατομική έκθεση στη Γκαλερί «ΑΔΑΜ».
2001   Ατομική έκθεση στη «Γκαλερί 3» Αθήνα.
2002   Ατομική έκθεση στην «Άστρα» Αθήνα.
2003   Ατομιική έκθεση στη Γκαλερί «Stavros Mixalarias Art» Αθήνα.
2006   Ατομική έκθεση στη RED GALLERY, Ψυρρή, Αθήνα.
2010   Ατομική έκθεση (Διάλογος δύο ζωγράφων: Γιώργος Μήλιος-Leonardo Cremonini) στον Πολυχώρο Αθηναϊς, Αθήνα


ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ (επιλογή)
1978   Εικόνες Ελληνικής Τεχνης «Ζάππειο Ι».
1979   Εικόνες Ελληνικής Τεχνης «Ζάππειο ΙΙ».
1979 – 1984   Ομαδικές εκθέσεις στη Γκαλερί «Ζουμπουλάκη».
1982   Φεστιβάλ Λευκωσίας, Συλλογή Δ. Πιερίδη.
1983   Μπιενάλε Χαρακτικής “Baden – Baden”.
1984   Salon de Peinture Mediteraeene.
1985   Εθνική Πινακοθήκη.
           Αθήνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.
1985   Μακεδονικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης
           «Σύγχρονη Τέχνη και Φωτογραφία».
1987   «Μορφοπλασίες» 5 Έλληνες 5 Γερμανοί Ζωγράφοι , Ινστιτούτο Γκαίτε.
1994   «4 Ζωγράφοι τιμούν τον Γιώργο Μπουζιάνη» , Σπίτι του Μπουζιάνη , Δάφνη.
2002   «3 Ζωγράφοι τιμούν τον Γιώργο Μπουζιάνη» , Σπίτι του Μπουζιάνη , Δάφνη.
2006   Πάτρα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης «Μεγάλη Αναταραχή»
           (5 Ουτοπίες στο ’70).
2006   «Εικαστικό Πανόραμα στην Ελλάδα» Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης.

Δημοσίευσέ το στο: