Ταφικές πρακτικές και κοινωνική οργάνωση κατά τη μέση εποχή του χαλκού

Τι επισημαίνει σε μελέτη και για την περιοχή μας η Κασσάνδρα Σισμάνη, αρχαιολόγος με ειδίκευση στην Προϊστορική Αρχαιολογία του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας

   
   

Ποιες είναι οι ταφικές πρακτικές και η κοινωνική οργάνωση στη Θεσσαλία κατά τη μέση εποχή του χαλκού; Τι δείχνει σχετική έρευνα; Η Κασσάνδρα Σισμάνη, αρχαιολόγος, απόφοιτος του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ. και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος με ειδίκευση στην Προϊστορική Αρχαιολογία του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ. με βάση σχετική μελέτη, φωτίζει άγνωστες πτυχές της Θεσσαλικής κοινωνίας στη μέση εποχή του χαλκού.


Μέση Εποχή του Χαλκού (ΜΕΧ) ονομάζεται, σύμφωνα με την ερευνήτρια, η περίοδος της προϊστορικής εποχής που καλύπτει περίπου το χρονολογικό διάστημα 2000- 1650 π.Χ. Οι γνώσεις για τη ΜΕΧ στη Θεσσαλία είναι λιγοστές και περιλαμβάνουν ευρήματα που προέρχονται από οικισμούς και τάφους, κυρίως από την ανατολική Θεσσαλία, μια εικόνα που αναμένεται να αλλάξει στο μέλλον με την πρόοδο της έρευνας.


Τι προκύπτει

Από τις 150 περίπου θέσεις που είναι γνωστές, αναφέρει η ίδια, για αυτή την περίοδο στη Θεσσαλία, δεν προκύπτουν στοιχεία που να υποδεικνύουν έντονες κοινωνικές διαφοροποιήσεις. Τις πληροφορίες για την κοινωνική οργάνωση της ΜΕΧ στη Θεσσαλία, έρχεται να συμπληρώσει η εξέταση των ταφικών πρακτικών, όπως αυτές παρουσιάζονται στους 300 μέχρι στιγμής γνωστούς τάφους. Από την εξέταση των ταφικών πρακτικών για τη ΜΕΧ στη Θεσσαλία, τα στοιχεία που προκύπτουν για την κοινωνική οργάνωση, σύμφωνα με την αρχαιολόγο είναι τα εξής:

-Κατά τις αρχές και κατά τη διάρκεια της περιόδου φαίνεται ότι δεν υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για την αναπαραγωγή των κοινωνικών διαφοροποιήσεων στις ταφικές πρακτικές και η μόνη διαφορά που παρατηρείται είναι ότι τα μικρά παιδιά και τα βρέφη θάβονται εντός των ορίων των οικισμών (ανάμεσα στα σπίτια ή κάτω από το δάπεδο των σπιτιών), ενώ οι ταφές των ενηλίκων εντός των οικισμών είναι σπάνιες. Η παραπάνω πρακτική εκτός από το ότι έχει ως εφαλτήριο κανόνες υγιεινής υποδηλώνει την κοινωνική διαφοροποίηση των νεκρών με βάση την ηλικία.

-Προς το τέλος της περιόδου ωστόσο παρατηρούνται κάποιες αλλαγές στις ταφικές πρακτικές που ενδεχομένως να εκφράζουν την ανάγκη έμφασης των κοινωνικών διαφοροποιήσεων. Πιο συγκεκριμένα χρησιμοποιούνται οργανωμένοι χώροι ταφής που τοποθετούνται πάνω από προγενέστερα οικιστικά κατάλοιπα, μια πρακτική που σχετίζεται με κοινωνικές ομάδες και όχι με μεμονωμένα άτομα και υποδηλώνει την ανάγκη προβολής του χώρου ταφής στο τοπίο, ενώ ίσως αποσκοπεί στη διεκδίκηση των προγονικών τόπων.


-Οι τάφοι περιλαμβάνουν τόσο παιδικές ταφές, όσο και ταφές ενηλίκων, γεγονός που υποδεικνύει μια αλλαγή στην κοινωνική ταυτότητα των παιδιών και μια έμφαση στους δεσμούς συγγένειας). Η μεγάλη αλλαγή που παρατηρείται σε αυτή τη φάση είναι η τοποθέτηση κτερισμάτων σε ένα πολύ μικρό ποσοστό τάφων. Τα κτερίσματα περιλαμβάνουν κυρίως αγγεία και λιγότερο κοσμήματα, όπλα ή εργαλεία, ενώ το είδος του κτερίσματος φαίνεται ότι καθορίζεται από την ηλικία και το φύλο του νεκρού. Η τοποθέτηση των κτερισμάτων στους τάφους φανερώνει ότι κάποιες ομάδες επιδιώκουν περισσότερο τον τονισμό της κοινωνικής ταυτότητας των νεκρών τους και της κοινωνικής ομάδας στην οποία ανήκουν οι νεκροί.
Κοινωνικές ομάδες

Συμπερασματικά, καταλήγει η Κασσάνδρα Σισμάνη, η αλλαγή των ταφικών πρακτικών προς το τέλος της ΜΕΧ συνηγορεί υπέρ της ανάδυσης κοινωνικών ομάδων, οι οποίες, στο πλαίσιο της διαμόρφωσης της κοινωνικής τους ταυτότητας, χρησιμοποιούν ως μέσο τις ταφικές πρακτικές.

Ο συνεκτικός δεσμός αυτών των ομάδων θα μπορούσε να είναι η συγγένεια. Πάντως φαίνεται, διαπιστώνει ότι οι ομάδες που αργότερα, κατά τη μυκηναϊκή περίοδο, βρίσκονται στο ανώτερο επίπεδο της κοινωνικής ιεραρχίας είχαν ξεκινήσει να διεκδικούν εντονότερα την κοινωνική τους θέση ήδη από το τέλος της ΜΕΧ. Αυτή η αλλαγή δεν αποτελεί αποκλειστικό φαινόμενο στη Θεσσαλία, αντίθετα ανάλογες κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις παρατηρούνται αυτή την περίοδο και στο υπόλοιπο Αιγαίο. Οι εξελίξεις αυτές δεν θα πρέπει να εκληφθούν ως ξαφνικά γεγονότα, αλλά ως αποτέλεσμα μακροχρόνιων και αδιάκοπων διαδικασιών που ακόμη η έρευνα προσπαθεί να εξηγήσει, να ερμηνεύσει και να κατανοήσει, καταλήγει η αρχαιολόγος.



ΕΡΕΥΝΑ - Του Αποστόλη Ζώη

Δημοσίευσέ το στο: